Individual Details
Joost Pieterse van Dijk
(Ca 1663 - 1 Feb 1718)
Opgedateer op 2015.11.02. 'n Jaar na my oorspronklike (en fout-gevulde) plasing, kan ek 'n opgedateerde weergawe van Joost van Dijk se lewe aan die Kaap plaas. Daar is nog 'n aantal vrae wat ek hoop om in die toekoms te kan beantwoord, maar vir eers bied onderstaande 'n goeie blik op die wel en wee van ons stamvader.
Dit kan nog nie met sekerheid gesê word waar die twee van Dyk-stamvaders, Joost en sy broer Burgert, vandaan kom nie. (Sien ook Herkoms van Joost en Burgert van Dijk.) In dokumente uit die tyd word daar verwys na onder meer Isberg, Isenberg, Ysenberg en Eijsenberg. Die Wes-Vlaamse dorpie Izenberge (toe Ysenberge) word oor die algemeen aanvaar as hul plek van herkoms, maar die twee broers se dooprekords kom nie voor in die parogieregisters van hierdie dorpie nie. Dit is natuurlik moontlik dat hulle daar gewoon het, alhoewel hulle nie daar gebore is nie, maar daar is talle ander soortgelyk genaamde dorpies in Europa - van Isberg tot Eisenberg - wat net sowel hul plek van oorsprong kon wees. Die van "van Isberg/Isenberg", asook variante van die naam "Joost" en "Burgert" kom selfs ook in Noordiese lande voor.
Wat wel seker is, is dat Joost Pietersz. ('n patroniem, wat daarop dui dat sy pa waarskynlik Pieter/Peter geheethet), saam met sy broer Burgert in 1686 as soldate by die V.O.C. aangesluit het.[1] Joost en Burgert het lank slegs "Pietersz." as van gebruik - die van "van Dijk" het eers baie jare later sy verskyning gemaak.
Jan en Alleman kon by die V.O.C. aangesluit het, as hy maar gesond gelyk het. Armoediges en reislustiges uit die hele Europa het na Nederland gestroom om by die V.O.C. as soldaat aan te sluit. In sy boek, The Afrikaners, noem Hermann Giliomee dat soldate van die V.O.C. só sleg betaal is, dat dit werklik as 'n laaste uitweg gesien is vir mense wat geen alternatief gehad het nie.[2]
Op bepaalde dae van die jaar kon hierdie wanhopiges hulself meld by die V.O.C. se kantore om te registreer. Hul persoonlike besittings het hulle dan in 'n skeepskis geplaas en na die kantoor gebring, waarna hulle gewag het om te vertrek.[3] Alhoewel ons geen geboortedatum vir Joost en Burgert het nie, is dit wel bekend dat die gemiddelde ouderdom van soldate wat by die V.O.C. aangesluit het, 24 jaar was. Die jongste soldate was ongeveer 18en die oudste sowat 40 jaar oud.[4] Daarom hou ek 'n geskatte geboortedatum van ongeveer 1663 aan vir Joost.
Op Vrydag, 24 Mei 1686, het Joos en Burgert met die skip Huis te Zilverstein vanaf die eiland Texel (Noord-Holland), na die Kaap gereis.[1][5] Die Huis te Zilverstein was 'n "spiegelretourschip", wat reeds sedert 1674 deur die V.O.C. in gebruik was. Hul kaptein was Karsten de Gilde en daar was 96 soldate aanboord, saam met 138 ander passasiers.[5][6] Die skip was ongeveer 44m lank en sowat 10,5m breed, met plek aan boord vir tot 300 mense.
Events
| Birth | Ca 1663 | Welke Isberg nog nie duidelik nie., Moontlik Isberg |  | ||
| VOC uitreis | 24 May 1686 | met die skip Huis te Zilversteijn, Texel, Netherlands | |  | |
| Aankoms aan die Kaap | 24 Sep 1686 | Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | ||
| Vryburger | 28 Dec 1690 | | |||
| Residence | 1691 | Kaapse distrik, Suid-Afrika | | | |
| Occupation | 3 Apr 1691 | Aangestel as houtkapper deur die Politieke Raad | | | |
| Census | 1692 | Sien nota vir gelysde eiendom, Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | | |
| Occupation | From 1693 to 1694 | Vrytimmerman | | ||
| Custom event | 1 Feb 1694 - 4 Dec 1694 | Kneg in diens: Jochem Grim - Hout Bay, Cape Town, South Africa | | | |
| Occupation | From 31 May 1695 to 31 May 1696 | Baashoutkapper | | | |
| Marriage | 4 Mar 1696 | Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika - Catharina Verburgh | | | |
| Occupation | From 1697 to 1702 | Vryhoutkapper | | ||
| Christen-shared | 19 Apr 1699 | (Hendrik van Dyk a1b2) Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | | |
| Census | 1700 | Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | | |
| Witness | 18 Dec 1701 | Doop van Pieter Kuijs - Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | | |
| Census | 1709 | Sien nota vir gelysde eiendom, Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | | |
| Court appearance | 13 Nov 1716 | Joost versoek dat Helena in die hospitaal opgeneem word, omdat sy kranksinnig is. - Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | | |
| Occupation | 1717 | Landbouer | | | |
| Will | 28 Jan 1718 | Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | ||
| Death | 1 Feb 1718 | In sy huis in Tafelvallei, Kaapstad, Wes-Kaap, Suid-Afrika | | ||
| Alt name | Joost Pietersz |
Families
| Spouse | Helena Siewerts (1690 - 1727) |
| Child | Sybrand van Dyk a1b5 (1706 - 1801) |
| Child | Andries van Dyk (1714 - ) |
| Child | Joost van Dyk (1716 - ) |
| Child | Sophia van Dyk (1718 - 1727) |
| Spouse | Catharina Verburgh (1675 - 1699) |
| Child | Burgert van Dyk a1b1 (1697 - 1761) |
| Child | Hendrik van Dyk a1b2 (1699 - 1734) |
| Spouse | Elizabeth van Wyk (1680 - 1720) |
| Child | Willem van Dyk a1b3 (1701 - ) |
| Child | Johannes van Dyk a1b4 (1705 - 1705) |
| Father | Pieter Onbekend (1649 - ) |
| Mother | Moeder Onbekend ( - ) |
| Sibling | Burgert Pietersz van Dijk (1667 - 1720) |
Notes
Birth
Geboorteplek is 'n gissing, gebaseer op inskrywing in Skeepsoldyboek.VOC uitreis
folio 222Joost Pietersz. van Isberg, Soldaat
Residence
Vermeld onderaan Borgert Pietersz:Borgert Pietersz
Joost Pietersz
Occupation
Op Dinsdagoggend, 3 April 1691, het die Politieke Raad (die hoogste gesag van die VOC aan die Kaap de Goede Hoop) vergader. Die lede van die raad was dit eens dat 'n groot deel van die Raad al self benadeel is duer die "slordig en onordentlike" gekapte hout wat beskikbaar is - maar die hout is so sleg bewerk, dat dit nie bruikbaar is nie (dat dit voor die voete van die volk weggevoer moet word).Hierdie gebrek aan planke ens. daartoe sal lei dat huise, skure, stalle en ander nodige geboue, nie gebou sal kan word nie.
Vir 'n geruime tyd al, het niemand aangebied om die gesaagde timmerhout teen vasgestelde pryse uit die Compagnie se bos te lewer nie. Daarom het Joost Pietersz en Borchard Pietersz van Isenberg, broers en vryburgers, woonagtig in die Kaapse distrik, hulle by die vergadering gemeld om toestemming te verkry om in die "Compagnie se bosch" in Houtbaai te gaan houtkap. Dit sou gebeur onder sekere voorwaardes en die kontrak sou vir vyf jaar wees en die hout sou te koop aangebied word aan die inwoners van die Kaapse distrik.
Na "rijpe raadspleging" is eenstemmig besluit om aan Joost en Burgert se versoek te voldoen. Die kondisies en voorwaardes is as volg:
1. Dat hulle vir 'n tydperk van vyf jaar, met ingang van vandag, toegelaat sal word om in die Compagnie se bos, in Houtbaai geleë, allerhande timmerhout mag kap, saag en bewerk, volgens hulle diskresie ("so sij des best te raade sullen werden").
2. Om hierdie voorreg te behou, moet hulle jaarlik aan die Edele Compagnie honderd stuks planken lewer - elk 10 voet lank en ten minste 1 voet breed.
3. As hulle hierdie voorreg verbeur, hulle jaarliks in die Compagnie se bos drieduisend jong eike bome moet plant (wat uit die Compagnie se "planterie" sal kom).
4. Die pryse waarteen hulle die hout mag verkoop is deur die Raad vasgestel en die broers mag hierdie prys nie oorskry nie.
1 Balk lang 22 voeten en thien a acht duijmen dik ƒ12:-:-
1 Bolle casijn hoog 4 1/2 voet en 3 1/2 voet wijd ƒ4:-:-
100 voeten plaaten ƒ12:08:-
100 voeten gording ƒ6:-:-
100 sparren ƒ18:12:-
100 latten ƒ2:-:-
1 Hoek-keeper 20 voeten lang ƒ3:-:-
1 voet planks in 't vierkant ƒ3:- :-
1 voet planks minder als een voet in 't vierkant ƒ2:08:-
1 spanrigel 17 voeten lang ƒ4:10:-
1 haane-balk van 9 voeten ƒ1:04:-
1 carbeel 5 1/2 voeten lang ƒ1:-:-
1 strijkbalk lang 20 voeten ƒ6:08:-
1 kromstijl lang 9 voeten ƒ3:-:-
1 scheerstijl 14 voeten lang ƒ1:08:-
Die res vans die vergadering bespreek 'n ander saak.
Aldus geärresteerd en besloten in 't Casteel de Goede Hoop ten dage en jaare als boven.
S. v. STEL.
ANDS. DE MAN.
C. J. SIMONS.
W. PADT.
N. DE JONGE VAN SIRJANSLANDT.
L. v. STEL.
J. H. BLUM.
Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.
Reference code: C. 21, pp. 17-23.
Census
Die broers Joost en Burgert het in 1692 saam in die Opgavenrollen (van boeren effecten) verskyn.In hulle besit was:
2 knegte
2 perde
2 gewere
4 snaphane
2 pistole
(sien bron vir volledige dokument)
Custom event
Vry timmermanOp 1 Februarie 1694 het Joost Pieters, vry timmerman, geleë in Houtbaai,
soldaat Jochem Grim in diens geneem as houtkapper vir 1 jaar
sy salaris is 13 gulden en een pond tabak,
waarvan 4.5 Gulden (swaar of Hollandse geld) aan die VOC betaal moet word en die resterende 8.5 aan J. Grim. Joost moet ook aan hom kost, drank en huisvesting verskaf.
Occupation
Ten diensten van de Generale Nederlandsche Oostijndische Compagnie. Bron - NAAIRSMarriage
Persoonen die haer inde egt begeven..
7 Mart 1696
Joost Pieters jongm: met
Catharina Verburg jongd:
Christen-shared
19 April1699
gedoopt een kint van Pieter
Joost van Dyck en Catharina
Verburg, onder getuijge van Steven
Vermij en Geetruyd de With gent.
Hendrick
Census
In 1700 het Joost in die Opgaafrol van die Kaap verskyn, met die volgende:2 seuns [Burgert en Hendrik]
2 knegte
2 slawe (mans)
2 perde
6 beeste
1 snaphaan
1 pistool
1 degen
Witness
Dit sal interessant wees om te probeer uit vind hoe Hendrik Kuijs en Jacoba van Norden/Horde Joost geken het.Hulle herkoms is bietjie van 'n raaisel: die First Fifty Years-projek waag geen raaiskote nie. Daar is twee persone met die naam Hendrik Kuijs(t) in die skeepsoldyboeke van die V.O.C. Een afkomstig van Terburg, Nederland, in 1695. (Waarskynlik die voormalige plek "Terborch" in Overijssel, of "Terborg" in Groningen. Daar is ook 'n kasteel Terborg tussen Tilburg en Den Bosch.) Die tweede Hendrik was afkomstig van Amsterdam in 1698. Beide is gerepatrieerd. Daar is 'n kans dat hulle dieselfde persoon is ('n vergelyking van die inskrywings in die skeepsoldyboeke sal dit kan bevestig/uitsluit).
Buiten die kind saam met Jacoba, kon ek verder geen rekord van hom vind in SA nie, ook nie in die beskikbare monsterrolle nie.
Jacoba van Norden was vermoedelik steeds getroud met Helmer Paal ten tye van de geboorte van haar kind saam met Hendrik Kuijs. (Sover ek kan sien was Helmer Paal steeds lewend teen hierdie tyd.)
Dit kan dalk deel van die rede wees waarom Jacoba in 1903 na Mauritius gestuur is. Uit H.C.V. Leibbrandt se Precis: Letters Despatched, 1696-1708 (1896).
p230-231:
1703- 31st July
The following freemen have been allowed to proceed to Mauritius to earn their living their with your assistance: ... ... Jacoba van Norden and daughter, the wife of freeman Helmt Paal, who because of her bad conduct and immoral life has been separated a long while from her husband. She may neither return to the Cape, nor proceed to Batavia.
Census
In 1709 het Joost in die Opgavenrol verskyn met die volgende1 seun (Burgert was teen hierdie tyd sowat 12 en Hendrik 9-10. Slegs een van hulle het dus by Joost gewoon. Dis waarskynlik dat die Weeskamer een van die twee by 'n ander persoon geplaas het.
Burgert verskyn self met drie seuns in 1709, maar met 4 in 1712. Dit kan óf sy vier seuns Matthys, Adam, Burgert (jr) en Tobias wees, of - afhangend van wanneer Matthys gesterf het (êrens ná 12.07.1712) en die opname was - kon dit drie van sy seuns + een van Joost se seuns gewees het.
Court appearance
van Dijk, Joost Pietersz; burgher; was cohabiting with a woman named Helena Siewerts, who had become mad. He prays the Council to have her looked after in the Hospital at his cost. He would also take care of the children he had by her, ans should she recover, marry her. (The Council made no order.) (Requesten: No. 141.)13 November 1716
A. Cranendonk
Aan den wel Edele
gestr: Heer de Heer
Maurits Pasuis
de Chauonnes, raad
Extraordinaris van India
En gouverneur in Loco
benevens den E. Agtb:
politijcquen Raad.
Wel Edele gestr: Heer
en E. Agtb: Heeren
geeft met schuldige onderdanigheit te
kennen uwe wel Edele gestrenge d. E:
agtbares pligtschuldige dienaar, Joost
pietersz: van dijk burger desen colonie
hoe het - den hemel behaagt - heeft sekere
bij hem wonende helena Siewerts met
Cranksinnigheid te besoeken, in dier
voegen, dat het onmogelijk voor hem
is om langer bij deselve te cohabiteren
derhalven was sijn gants ernstigh versoek
dat uwe wel Edele gestrenge en E. agtbare
geliefden te permitteren gedagte helena Siewerts
ten hospitale alhier op een versekerde plaats
ten Coste van den Suppliant mogte werden
geset, terwijl ook door hem desselfs kinderen
ondertussen souden werden onderhouden; en
bij aldien de delirante door godes zegen
van die plage mogte werden verlost, ver-
bint hij sigh haar ten huijsvrouwe te
sullen nemen, waeromme dat des te
minder twijffelt of uwe wel Edele gestrenge
en E: agtbares goetheid sal hem sulx willen
permitteren.
'T welk doende &.
Occupation
(aldus testament)Endnotes
1. "," ; folder: "Index nr 5342, Folio 222," Verenigde Oostindische Compagnie, archief 1.04.02, inventarisnummer 5412, folio 104; Nationaal Archief, Den Haag, The Netherlands.
2. M.A.P. Meilink-Roelofsz, R. Raben, H. Spijkerman, "Nationaal Archief: V.O.C.," database, Ga het na - in het Nationaal Archief (www.gahetna.nl : accessed ), 1.04.02 Inventarisnr 5342 folio 222.
3. J.R. Bruijn, F.S. Gaastra, I. Schöffer, E.S. van Eyck van Heslinga, "Dutch-Asiatic Shipping in the 17th and 18th centuries," database, Huygens ING (https://www.huygens.knaw.nl/: accessed 31 October 2016), http://resources.huygens.knaw.nl/das/detailVoyage/92585; citing Het Nationaal Archief.
4. M.A.P. Meilink-Roelofsz, R. Raben, H. Spijkerman, "Nationaal Archief: V.O.C.," database, Ga het na - in het Nationaal Archief (www.gahetna.nl : accessed ), 1.04.02 Inventarisnr 5342 folio 222.
5. Richard Ball, "Cape Archives VC Lists," monsterrollen-databasis, eGGSA, eGGSA Libary - South African Records Transcribed (http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/muster-rolls/cape-archives-vc-copies: accessed 31 October 2016), http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/muster-rolls/cape-archives-vc-copies/343-cape-muster-roll-1691-free-men; citing Richard Ball.
6. Resolusies van die Politieke Raad: Verwysingskode C.21, pp17-23 for , .
7. Opgaafrollen: Kaap, Stellenbosch en Drakenstein, https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3Q9M-CSJG-PSDL-P?i=336&cat=17063.
8. VOC-kontrak for Joost Pietersz, 1694, CJ LEER Vol 2870 Sys 01 Ref 59 Pt01.
9. Joost Pieters V.O.C. kontrak (1694); Cape Archives Estate Files; CJ 2870-01 59-1, KAB, Cape Town.
10. VOC-kontrak for Joost Pietersen, 1694, CJ LEER Vol 2871 Sys 01 Ref 54 Pt01.
11. Corney Keller, Transcriber, "Cape Town Marriages 1696," eGGSA, www.eggsa.org (http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/church-registers/cape-town-marriages-1696-1712/106-cape-town-marriages-1696 : accessed ), .
12. "Familysearch NG Rekords," baptisms 1695-1712, The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Familysearch.org ( : accessed ).
13. VOC-kontrak for Joost Pietersz, 1694, CJ LEER Vol 2872 Sys 01 Ref 189 Pt01.
14. Eggsa, http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/church-registers/cape-town-baptisms-1695-1712/136-cape-town-baptisms-1701.
15. Opgaafrollen: Kaap, Stellenbosch en Drakenstein, Verwerkte kopie (vanaf oorspronklike).
16. Richard Ball, Corney Keller, Transcriber, "Cape Town Marriages 1713-1756," transkripsies, eGGSA, www.eggsa.org (http://www.eggsa.org/sarecords/index.php/church-registers/cape-town-baptisms-1695-1712 : accessed ), https://www.eggsa.org/sarecords/index.php/church-registers/cape-town-baptisms-1695-1712/136-cape-town-baptisms-1701; Cape Archives Verbatim copies document VC 604 - Cape Town baptisms, memberships and marriages 1695-1712.
17. Opgaafrollen: Kaap, Stellenbosch en Drakenstein, Verwerkte kopie (vanaf oorspronklike).
18. H. C. V. Leibbrandt, Keeper of the Archives, Requesten (Memorials), 1-5 (Cape Town: South African Library, n.d.), IV:1230.
19. Joost Pietersz van Dijck Will (1718); Cape Archives Estate Files; MOOC 7/1/2 01 92 1, KAB, Cape Town.
20. Joost Pietersz van Dijck Will (1718); Cape Archives Estate Files; MOOC 7/1/2 01 92 1, KAB, Cape Town.
21. M.A.P. Meilink-Roelofsz, R. Raben, H. Spijkerman, "Nationaal Archief: V.O.C.," database, Ga het na - in het Nationaal Archief (www.gahetna.nl : accessed ), 1.04.02 Inventarisnr 5342 folio 222.